Çocuklarda Akran İlişkileri ve Sosyal Beceri Gelişimi
Çocukların sosyal becerileri, yaşamları boyunca kuracakları ilişkilerin temelini oluşturur.
Özellikle okul öncesi dönem sosyal becerilerin şekillendiği, akranlarla etkileşimin yoğunlaştığı ve duygusal zekanın geliştiği kritik bir dönemdir. Bu dönemde çocukların sosyal becerilerini geliştirmeleri, çevreleriyle sağlıklı ilişki kurabilmelerinin önünü açar.
Peki, çocukların akran ilişkileri ve sosyal becerileri nasıl gelişir ve bu süreçte ebeveynler olarak onlara nasıl destek olabiliriz?
Bu konuya ilk olarak sosyal becerilerin ne olduğu ve çocukların dünyasında neden önemli olduğuyla başlamak istiyorum.
Sosyal Beceriler Nedir ve Neden Önemlidir?
Sosyal beceriler, bireylerin birbirleriyle sosyal etkileşimlerini sağlıklı bir şekilde sürdürebilmeleri için gerekli olan yeteneklerdir. Bu beceriler; iletişim, empati, işbirliği yapabilme, paylaşma, sıra bekleme, duygusal düzenleme ve çatışma çözme gibi temel noktalardan oluşur. Çocukların bu becerileri geliştirmesi onların;
Çevreleriyle sağlıklı ilişkiler kurabilmesi,
Duygusal ihtiyaçlarını uygun bir şekilde ifade edebilmesi,
Bir arada yaşayabilmek için uygun davranışları geliştirmesi,
Benlik saygısı ve özgüven gelişimi, için oldukça kıymetlidir.
Akran ilişkileri, çocukların sosyal becerilerini geliştirmede kritik bir rol oynar çünkü çocuklar, akranlarıyla oyun oynarken, etkileşimde bulunarak ve birlikte problem çözerek sosyal becerilerini pratik ederler.
Sosyal Becerilerin Gelişimi
Çocukların sosyal becerileri, yaşlarına ve gelişim düzeylerine bağlı olarak farklı şekillerde gelişir.
Erken dönemde, çocuklar genellikle kendi başlarına oynarlar.
2 yaşa kadar olan bu dönem, çocukların yan yana fakat birbirlerinden bağımsız oyun oynadıkları “paralel oyun” dönemidir.
Bu, çocukların sosyal etkileşimlere hazırlık olarak attıkları ilk adımdır.
2 yaş civarında, çocuklar daha fazla akranlarıyla etkileşime girmeye başlarlar. Bu dönemde, çevrelerini de gözlemleyerek sosyal beceri alanlarına dahil olmaya başladıklarını görürüz.
Oyun; çocuklar için gerçek hayatın bir provasıdır. Bu anlamda oyunun gücü çocuklarda sosyal becerilerin gelişmesini destekler.
Sembolik oyunların devreye girmesiyle çocukların birbirleriyle etkileşimi artar.
Çocuklar birbirleriyle birlikte “oyun kurma”, “rol yapma” ve “takım çalışması” gibi daha karmaşık sosyal becerileri deneyimler.
Empatinin de temellerinin atıldığı bu dönemde çocuklar kendilerinin ve başkalarının duygularını anlamaya ve buna göre davranmaya başlarlar.
Çocuklarda Sosyal Becerileri Geliştirmek İçin Neler Yapılabilir?
Sosyal becerilerin gelişimini zihinsel bir kas gibi düşünebiliriz. Bu kası ne kadar güçlü ve canlı tutarsak etkili bir şekilde kullanabiliriz. Dolayısıyla ebeveynler olarak çocuklarımızın sosyal becerilerini desteklemek için atacağımız adımlar son derece kıymetlidir. Atılacak ilk ve en önemli adım çocuklara sosyal etkileşim fırsatları sunmaktır. Sosyal etkileşim içinde çocukların deneyimleyerek elde ettikleri kazanımları da oldukça kalıcı olacaktır. İyi birer gözlemci olan çocuklarımıza rol model olmak da etkili bir adımdır. Dünyayı gözlem ve taklit yoluyla pekiştiren çocuklarımız için ebeveyn olarak davranışlarımız önemli bir kaynak olur. Bu nedenle, ebeveynlerin çocuklara sağlıklı iletişim becerileri, empati ve saygılı davranışları modellemeleri çok önemlidir. Çocuğunuza, başkalarına nasıl nazik ve saygılı davranılacağını göstermek, onların bu davranışları öğrenmelerine yardımcı olacaktır
Sosyal becerilerin önemli bir adımı da çocukların empati becerilerinin geliştirilmesine destek olmaktır. Duygusal farkındalığın geliştirilmesi için çocuğunuza duygusal sinyalleri toplamasına yardımcı olabilirsiniz. “Arkadaşın üzgün görünüyor, ona nasıl yardımcı olabilirsin?” gibi sorular sorarak empati geliştirmelerine yardımcı olabilirsiniz.
Gelişimsel dönemler göz önünde bulundurulduğunda çocuklar arasında çatışmaların çıkması da çok olasıdır. Fakat bu çatışmaların çözülmesi de sosyal becerilerin gelişmesi açısından kritik bir fırsattır. Çocuğunuza, çatışmalarla başa çıkma yolları konusunda rehberlik etmeniz de çok kıymetlidir. Örneğin, “Birlikte oyuncak paylaşamadığınızda ne yapalım?” gibi bir soruyla, çatışma çözme becerilerini geliştirmelerine ve bir çözüm yolu bulmalarına alan açabilirsiniz.
Erken dönemde kazanılan sosyal beceriler, çocukların hayatları boyunca sağlıklı ve güçlü ilişkiler kurmalarının temelini atar. Akran ilişkileri, çocukların empati, paylaşma, işbirliği yapma ve duygusal düzenleme gibi becerileri geliştirmelerine olanak tanır. Ebeveynler ve öğretmenler, çocukların sosyal becerilerini geliştirebilmek için onlara fırsatlar sunmalı, destek olmalı ve doğru sosyal davranışları modellemelidir. Unutmayın ki, sosyal beceriler bir öğrenme süreci gerektirir ve her çocuk bu becerileri farklı bir hızda geliştirir. Sabırlı, anlayışlı ve destekleyici bir yaklaşım, çocuğunuzun sağlıklı bir şekilde sosyal beceriler kazanmasına yardımcı olacaktır.
Psk. Dan. Beyza Dokuyucu