ÇOCUKLUK KORKULARIYLA BAŞETME
Anksiyete ve korku her zaman bir travmadan ya da kötü bir yaşantıdan sonra ortaya çıkmaz. Hayatınızda hiç ısırılmamış olsanız da köpekten ya da arıdan korkabilirsiniz. Daha önce hiç arkadaşlarınız sizinle dalga geçmemiş olsa da küçük düşeceğiniz bir durum yaşamaktan korkabilirsiniz. Korku, evrimsel süreç içinde hayatta kalmayı sağlayan önemli bir fonksiyondur. Korku olmasa içine girmememiz gereken bir sürü durumun içinde bulurduk kendimizi. Bazen çocuklarımız da korkuyorum kelimesini kullanırlar. Korktukları şeyin ne olduğunu açıklayabilseler de gelişmiş hayal güçleri sayesinde söylediklerinin doğru olup olmadığı konusunda kararsız kalabilirsiniz. Bu noktada korkuları tanımak ve doğru müdahale edebilmek, travmatik bir durum yaşanmasını önleyecektir.
Çocuğunuzun Korkusunu Farketmeye Çalışın
Korku ve kaygı yaratan durum her çocuk için farklı olabilir. Bir yetişkin olarak size korkunç görünmeyen nesneler çocuğunuz için oldukça can sıkıcı olabilir. Yüksek sesler, ani hareketler, büyük objeler ve hayvanlar, karanlık veya gölgeler, ebeveynden ayrılmak, suya girmek gibi farklı pek çok korku kaynağı tanımlayabiliriz. Çocuğunuzun korkusunu yenmesine yardım etmek istiyorsanız ilk yapmanız gereken tam olarak onu korkutan şeyin ne olduğunu anlamaktır. Okul öncesi dönemdeki çocuğunuzla sadece konuşarak korkularının azalmasını sağlayamazsınız. Üzerinde çalışabileceğiniz somut bir nesneye ihtiyaç duyarsınız. Korkusunun ne olduğunu sorabilir ya da resmini yapmasını isteyebilirsiniz. Bazı çocuklar için resim çizmek ya da rol canlandırmalar yapmak sözel olarak anlatmak yerine korkuyu daha iyi açıklamalarını sağlar.
0-2 yaş grubu bebeklerin dünyası ebeveynlerinin sağladığı güven ve sakinlik duygusuyla çevrilidir. Bunu bozan her şey – yüksek ses ya da bir yabancı- çocukta korku yaratır. Bazen çocukların fiziksel bir ihtiyaçları olmasa da gergin oldukları veya ağladıkları görülür. Bu tepkiler korkunun yansımaları olabilir. Korkmasını önlemek için bebeğin rutinlerini korumanız gerekir. Çocuğa bakım veren kişi sayısı mümkün olduğunca az olmalıdır. Bebeklerde korku ve kaygı azaltmanın en iyi yolları; bol bol dokunma, göz teması kurma, konuşma ve şarkı söyleme gibi sakinleştiren, güven veren aktivitelerdir.
Korku Kaynaklarını Azaltın
Tüm yaş dönemlerinde çocuklar izledikleri video ve filmlerden etkilenirler. Doğaüstü yaratıkları gerçek hayatta da görmekten korkarlar. Bazı durumlarda günlük hayatın içinde sürekli karşılaştıkları nesne/hayvanlara karşı videolardan dolayı korku geliştirdikleri görülür. Bu nedenle izledikleri videoların dikkatle denetlenmesi gerekir. Örneğin, son günlerde sinek ve böceklerle ilgili videoları çok fazla izleyen bir çocuk yatağına böceklerin geleceğini düşünebilir. Uyku öncesi korkular başlayabilir. Savaş ve ölüm içerikli haber bültenlerini de okulöncesi çocukların izlememesi tavsiye edilmektedir.
Size komik görünse bile korkusuna ve korktuğunda yaptığı davranışlara gülmeyin (ne kadar tatlı olursa olsun),
Korkusunu anladığınızı söyleyin ve kabul edin. Korkmak yanlış bir şey değildir.
Yaklaşık 6 yaşına kadar çocuklar kendilerini sakinleştirip mantıklı açıdan bakabilecekleri bilişsel seviyeye henüz ulaşmamışlardır Çocuğunuza ‘Korkacak ne var bunda’ / ‘Dolabın içinde bir şey yok görmüyor musun?’ demek yerine ‘Peluş ayıdan korktuğunu biliyorum. Bazen ben de bir şeylerden korkuyorum. Ama kendime aslında onun bir oyuncak olduğunu söylediğimde korkum geçiyor’ demeniz daha doğru olacaktır.
Korktuğunu söylediği durumun ne olduğunu çocuğa açıklayın. Konuşmasını sağlayın. Örneğin, tuvalete gitmekten korkan bir çocuk size sifonun çok gürültülü olduğunu söylüyorsa sifonun ne işe yaradığını açıklayabilirsiniz. Mantıklı bir açıklama duymak korkusunu azaltacaktır.
Zihin ve duygular arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılan çalışmalara göre 4-5 yaşlarındaki çocuklar korku hissetmediklerinde hayal ve gerçeği birbirinden ayırabiliyor. Ancak korku duygusu aktif olduğunda hayal-gerçek zihinlerinde birbirine karışıyor. Mantıklı seçim yapamıyorlar ve hayal ettikleri canavarın gerçek olduğuna inandıkları için korku onları ele geçiriyor. Doğal afetler hakkında korkuları olan çocuklara fırtına, deprem gibi durumların nasıl ortaya çıktığı mantıklı ve yaş gruplarına uygun bir şekilde açıklandığında korkuları azalacaktır. Duruma farklı bir açıdan bakmaları sağlanacaktır.
Korkuyu Eğlenceli Hale Getirin. Çocuğun korktuğu şey odasındaki büyük, karanlık dolapsa onu eğlenceli, renkli bir yer haline getirin. Korkuyla yarışacak pozitif bir yeni duygu ortaya çıkartın (merak, sevinç olabilir). Karanlık dolabın içine bir ışık koyun, birlikte içeri girin ve oyuncak ev olduğunu hayal ederek bir oyun kurgulayın. Sevdiği birkaç oyuncağı bu oyuncak eve koyabileceğini söyleyin. Oyuncak evin duvarlarını birlikte boyayabilir, çizdiği resimleri asabilirsiniz.
Korktuğu Ortamdan Çocuğu Uzaklaştırmayın. Aşırı korumacı olup çocuğu hızlıca korktuğu durumdan uzaklaştırmanız korkusunu azaltmaz. Aksine korkmakta haklı olduğu mesajını verir ve korkmaya devam eder. Çocuğunuza korkusunu yönlendirebileceği zihnini meşgul edecek bir iş verin.
Örneğin; köpekten korkan bir çocuk düşünün. Köpek cinsleri hakkında konuşun ve sorular sorun. Zihnini korku frekansından çıkarmasına yardım edin. ‘Köpek arkadaş canlısı mı ?, Merhaba diyebilir miyiz?, köpek kuyruğunu sallıyor mu? Sallıyor bak bu mutlu ve oyun oynamak isteyen bir köpek demek ki...’ gibi yönlendirmeler yapabilirsiniz. Eğer köpeği olan bir arkadaşınız varsa çocuğunuzun uyurken köpeği izleyebileceği bir ortam hazırlayın. Çocuk köpeğin sakince uyuduğunu görsün. Bu, köpeklerin dünyasına güvenli bir giriş yapmasını sağlayacaktır.
Kaygı düzeyi yüksek olan ve korkuları karşısında sakinleşmekte zorlanan çocuklar için rahatlama teknikleri ve nefes egzersizleri de faydalı olacaktır. Stres nedeniyle gece terörü yaşayan çocuklarda derin nefes alma çalışmaları ve kas germe-gevşetme hareketleri sayesinde stres seviyesi azalmaktılabilir.
Kaygılanmak ve herhangi bir şeyden korkmak hangi yaş döneminde olursak olalım normaldir. Normal düzeydeki korkuları için yukarıda bahsettiğimiz yöntemleri kullanmak hem çocuğunuzu sakinleştirecek hem de korkularının artmasını engelleyecektir. Ancak korkular çocuğunuzun yaşamını işlevsel şekilde yürütmesini engelliyorsa buna dikkat etmelisiniz ve bir uzmandan yardım almayı ihmal etmemelisiniz.
Psk. Diyar Meriç UÇAK