ÖNEMLİ GEÇİŞ SÜREÇLERİNDEN BİRİ: TUVALET EĞİTİMİ
Tuvalet eğitimi gelişimsel süreç içinde kritik öneme sahip dönemlerden biridir. Bu süreçte her çocuğun biricik olduğunu ve kendi hızında ilerlemesi gerektiği de unutulmamalıdır.
“Çocuğumun bu sürece hazır olup olmadığını nasıl anlayacağım?” Sorusu ebeveynlerin en çok merak ettikleri konuların başında gelir. Gelin tüm detaylara daha yakından bakalım.
ÇOCUĞUM BEZİ BIRAKMAYA HAZIR MI?
Çocukların tuvalet eğitimine hazır bulunuşluklarını değerlendirirken pek çok noktayı göz önünde bulundururuz. Hem fizyolojik hem de psikolojik hazır bulunuşlukları sürecin sağlıklı ilerleyişi adına oldukça önemlidir. Dolayısıyla net bir yaş aralığı yoktur. Her çocuğun bireysel olarak hazır bulunuşluğu değerlendirildikten sonra sürece başlanabilir. Elbette bu noktada dikkatle gözlemlememiz gereken önemli detaylar vardır.
- Kuru kalma süresinin uzun olması gerekir. Özellikle sabahları dolu bir bezle uyanmamak gün içinde bez değiştirme sıklığının azalması önemli bir göstergedir. Bu durum bize çocukların tutma-bırakma kaslarının da yeterli olgunluğa ulaştığını gösterir.
- Çocukların basit yönergeleri takip edebilmesi, sözel ya da işaretlerle ne istediğini bize ifade edebiliyor olması da iletişimi sürdürebilmemiz için oldukça önemlidir.
- Motor gelişimi noktasında da belirli bir olgunluğa ulaşmalarını bekleriz. Çocuğun tek başına merdiven inip çıkabiliyor olması, pantolonunu kendisinin indirip kaldırabilmesi gerekir.
- Bezi ıslandığında bundan rahatsızlık duyması ve değiştirmenizi istemesi; özellikle tuvaletini bezine yaparken perde arkasına ya da masa altına saklanması da tuvalete dair bir farkındalık kazanmaya başladığını gösterir.
Tüm bu adımlar bize çocuğun bezi bırakmaya hazır olduğunu gösterir. Çocuk hazır olmadan sürece başlamak ilerleyen dönemlere de olumsuz olarak yansıyabilir. Aceleci olmamak ve çocuğumuzu çevremizdeki diğer çocuklarla kıyaslamamak da sürecin kilit noktalarından biridir.
Unutulmamalıdır ki her çocuk kendi zamanı geldiğinde tuvalete alışacaktır.
Tuvalet eğitimi sürecinde çocuklar gelişimsel olarak kendi dünyaları üzerinde bir hakimiyet kurma ve kontrolü kazanma eğilimindedir. Bunu sağlamanın en önemli aracı da bedenleri olabilir. Dolayısıyla tuvalet eğitimine gerçekçi bir şekilde yaklaşmak, çok fazla duygusal anlam yüklememek önemlidir. Tuvalet eğitimi kazandırma süreci doğal akışında gerçekleşen bir geçiş sürecidir. İşler yolunda gitmediğinde yaşayacağımız öfke, hayal kırıklığı ya da beklediğimiz durumlar karşısında aşırı mutluluk göstermek gibi duygusal döngüler çocuğun fazla anlam yüklemesine ve sizinle güç mücadelesi içine girmesine neden olacaktır. Ebeveyn ve çocuk arasında başlayacak olan bu güç mücadelesi çocuğun bedensel kontrolünü eline almak için kaka tutma gibi davranışlar ve fiziksel problemler oluşturabilir.
Tuvalet eğitimi çocuğun hayatındaki önemli veda anlarından biridir. Doğduğu andan itibaren bezi ile var olan süreç artık sonlanacaktır. Bu nedenle bez bırakma sürecinin önemli yaşam olaylarıyla aynı ana gelmemesine dikkat etmek gerekir. Taşınma, okula başlama, yeni bir kardeşin dünyaya gelmesi gibi durumlarda tuvalet eğitimi ertelenebilir. Aksi halde çocuklar zorlanabilir ve süreç gerileyebilir.
Tuvalet eğitimi sürecinde geceleri de dahil olmak üzere bez tamamen bırakılmalıdır. Bezi bazen takmak bazen de çıkarmak çocukta bir kafa karışıklığı yaratacaktır. Süreç içinde ara ara kaçırmaların olması çok doğaldır. Ebeveynler olarak bizlerin de sürece hazır olması ve sabırlı davranması önemlidir. Çocuk tuvaletini kaçırdığı için tekrar bez bağlanmamalıdır.
Çocuk altına kaçırdığında kızmak ya da cezalandırıcı bir tutum içinde olmak; sürekli tuvaletin var mı, diye sormak çocukta bir kaygı yaratabilir ve dolayısıyla sürecin ilerleyen dönemlerine olumsuz yansımaları olabilir.
Tuvalet eğitimi içinde pek çok önemli değerleri barındıran bir süreçtir. Mahremiyet ve temizlik bilinci de çocuklarda bu süreçte şekillenir. Bu nedenle tuvalet eğitimi kapsamında çocuğun kendini pis hissetmesine neden olabilecek bazı davranışlardan kaçınılmalıdır.
Tuvalet eğitimi dediğimiz süreç içinde iletişimin yeri çok kıymetlidir. Bezi bırakma döneminde kitaplar ve oyunlar en önemli araçlarımızdır. Kendi süreçlerimizden bahsetmek; çocuğumuzun bebekliğinden itibaren olan fotoğraflarını birlikte incelemek çocuğun bu geçişi zihninde somutlaştırmasını kolaylaştıracaktır. (Örneğin emzik bırakma süreci, emekleme ve yürüme aşamaları görsellerle çocuğa anlatılabilir.)
Duyusal oyunlardan da bol bol yararlanabilirsiniz. Örneğin duyusal hamurlardan hazırladığınız kakaları sifona atıp onlara bay bay demek çocuklar için eğlenceli bir alternatif haline gelebilir.
Sevgiyle Kalın.
Psk. Dan. Beyza Dokuyucu
Süreç içinde size destek olabilecek bazı kitaplar 😊
Teo’nun Kaka Kitabı
Tavşancan ile Faresu Küçük Su Birikintisi
Kaka Hakkında Bildiğim Her Şey