‘EĞİTİCİ OYUNCAKLAR’ GERÇEKTEN EĞİTİCİ MİDİR?
Oyuncak mağazalarındaki raflar dolusu renkli ve bol sesli ‘eğitici’ oyuncaklar çocukların ve ebeveynlerin büyük ilgisini çekse de uzmanlar en iyi eğitici oyuncakların geleneksel oyuncaklar olduğunu belirtmektedir.
Oyunun gelişim için öneminden sürekli bahsediyoruz ancak çocuklar oyundan önce yetişkinleri gözlemleyerek öğrenirler. Yetişkinler günümüzde her türlü duyusal uyarana boğulmuş durumdadır. Sesler, ışıklı elektronikler, sosyal medya platformları, susmayan telefonlar.. Yetişkin dünyasındaki bu uyaranların sizleri ne kadar yorduğunu hatırlayın. Bu uyaran gürültüsünü çocuklarımız için seve seve ve bol para harcayarak yaptığımızın farkında mıyız? Çocuklar için üretilen tablet oyunları, Youtube videoları, renkli ve sesli (aslında ne amaca hizmet ettiğini anlamadığımız) ‘eğitici’ etiketi olan oyuncaklarla çocukların hayatlarını dolduruyoruz. Mağazalarda ‘eğitici’ etiketiyle karşılaştığınızda satın almadan önce bir durup düşünmenizde fayda vardır…
İyi anne baba olmanın çocuğun sahip olduğu materyal miktarıyla eşdeğer görüldüğü popüler inanca karşın son yıllarda yapılan çalışmalar yukarıda bahsettiğimiz oyuncak ve oyalanma araçlarının etkili oyuncaklar olmadığını göstermektedir. Bunların yerine çocukların hayal gücü ve yaratıcılığı destekleyen, ellerini ve vücutlarını dahil edebilecekleri oyunlara yönlendirilmeleri gerekmektedir.
İŞLEVSEL OYUNCAKLAR NELERDİR?
Bloklar, boyalar gibi basit materyaller en ‘eğitici’ videodan daha faydalıdır. Hafızayı ve dikkati geliştirdiği söylenen tablet oyunlarını düşünelim. Çocukların sahip olması beklenen becerilerin hiçbiri birbirinden soyutlanarak başarılı şekilde gelişemez. Tablet oyunu üzerinden hafıza çalışması yapan bir çocuk oyunu oynarken ince motor becerisini ve vücut kontrolünü kullanmaz. Oyunda kendisinden beklenen puana kolaylıkla ulaşabilse bile gerçek hayatta hafıza ve dikkat gerektiren bir durumla karşılaştığında motor becerileri yeterli gelişime sahip olmadığı için kıpırdanmaya, sırada uzun süre oturamamaya ve çabuk sıkılmaya başlayacaktır. Bu durumda oyunda elde ettiği hafıza ve dikkat puanlarının işlevselliği kalmaz.
Tablet oyunları oynayarak sosyal hayata hazırlanması da mümkün olmaz. Oyunlarda kazanmayı ve kaybetmeyi, kaybettiği durumda pes etmeden farklı stratejiler üzerinde çalışmayı öğrenmesi için sosyal ilişki kurabileceği gerçek arkadaşlara ihtiyaç duyar.
Diğer taraftan çocukların ekranla ilişki kurdukları sürenin kısıtlanması gerektiği artık herkes tarafından bilinen bir gerçektir. Hatırlatmak gerekirse uzmanlar 2 yaş öncesi çocukların hiçbir ekrana maruz kalmamasını, 2 yaştan sonra ise ekran süresinin günde 1 saati aşmamasını önermektedir. Çalışmalar günümüzde neredeyse tüm çocukların 1 yaşından önce ekrana bir şekilde maruz kaldığını göstermektedir. Ancak herkesin bunu yapıyor olması sizin çocuğunuzun da yapması gerektiği anlamına gelmez değil mi? Güncel videoları takip etmediğinde çocuğunuzun bir şeylerden eksik kalacağını düşünmeyin.
Oyuncak gitarlar, davullar, bir tuşuna bastığınızda şarkı söylemeye başlayan ayıcıklar ya da farklı melodiler üreten oyun masaları aslında oldukça ilgi çekicidir. Ancak çocuğun ihtiyacı olan becerilerin gelişmesi üzerinde beklenen etkiyi yaratmazlar. Kısa bir süre çok iyi oyalayıcılar olurlar. Çocuk her tuşa bastığında, her kapağı kaldırıp oyuncağı keşfettiğinde artık elinden bırakır. Daha fazla bu oyuncakla oynamak istemez.
İşitsel uyaranlara küçük yaşlarda maruz kalmanın faydalı olduğunu biliyoruz. Ancak aktivite masaları ya da oyuncak müzik aletlerinde üretilen sesler mekanik ve çocuğun gerçek bir gitar ya da davuldan duymayacağı seslerdir. Bu tür yapay sesler çocukların işitme duyusunu uyarmadığı gibi gürültü kirliliğinden ve baş ağrısından öte gitmemektedir. Küçük yaştaki çocuklar çıkan sesleri tanımaya çalışarak ilk aşamada uzunca bir süre bu oyuncaklarla vakit geçirebilirler. Sonunda bunun işlevi olmadığı anlaşıldığında çocuk oyuncağa zarar vermeye ve bir daha onunla oynamamaya başlar. Zaten oynamaya devam ederek doyurabileceği bir becerisi bulunmamaktadır. Yeni keşif alanlarına yönelir. Sonuç mu? Alınan her oyuncaktan çabuk sıkılan, sürekli yeni uyaranlar arayan bir çocuk. Ve onu doyumsuz olmakla, alınan oyuncakların kıymetini bilmemekle suçlayan ebeveynler…
Çocuğunuzun gelişim basamaklarını atlaması için tek bir doğru oyuncak yoktur. Her çocuk için keyif aldığı materyaller farklı olduğu gibi ihtiyaç duyduğu oyuncak da farklıdır. Unutmayın hiçbir ‘eğitici oyuncak’ yanında kitap okumadığınız çocuğunuza kitap okuma alışkanlığı kazandırmaz. Onun ilk öğretmeninin oyuncak firmaları değil siz olduğunuzu unutmayın.
ALTERNATİF EĞİTİCİ OYUNLAR
Rol Yapmak / -Mış Gibi Oyunlar
Bebekler, hayvan figürleri, mutfak ve yiyecek oyuncakları, oyuncak arabalar, uçaklar gibi çocuğunuzun kurgusal oyunlar yaratabileceği, gerçek hayatı canlandırabileceği oyuncakları tercih edebilirsiniz. Örneğin çocuğunuz oyuncak hayvanların yaşadıkları ortamı kendi odasındaki eşyaları kullanarak canlandırabilir, hayvanları konuşturabilir hatta isterse hayvanlar yarışabilir. Gerçek hayatta denizde yaşayan canlılar çocuğun oyununda uçabilir. Hayali oyunlar sosyal ve duygusal gelişimin temel yapıtaşlarıdır.
Motor Beceriler
Puzzle, blok, Lego gibi oyuncaklar problem çözme becerisinin gelişimi için temeli oluşturur. Çocuklar blokları üst üste dizerken hem ince motor becerilerini hem de dikkatlerini kullanır. Bu tür oyuncaklar matematiksel beceri için de temeldir.
Sanat
Boş bir kağıt, pastel boya ve kalem verdiğinizde bir çocuğun üretemeyeceği şey yoktur. Kendisi için oyuncak ya da kitap hazırlayabilir, değer verdiği kişileri resmedebilir. Hayal gücünü kullanarak yeni üretimler yapabilir, gerçek dünyada gördüklerini uyarlayabilir. Kalitesi ve markası ne olursa olsun çocuklar için en iyi hediyelerin başında boya kalemleri sayılabilir.
Dil Çalışmaları
Video üzerinden bir hikayeyi dinlemek yerine çocuğun ebeveynlerinin okuduğu bir kitabı ya da anlattığı bir hikayeyi dinlemesi mimikleri, ses tonunu gözlemleyebilmesi açısından daha faydalıdır. Dijital materyaller yüz yüze konuşmanın yerini alamazlar. Kutu oyunları, sembolik oyun gibi etkileşimler sırasında da çocukla bol bol konuşmak hem oyuna daha kolay adapte olmasını sağlar hem de dil gelişimini destekler.
Fiziksel Oyun
Günümüzde çocukluk dönemi obezitesinin artışının temel nedenlerinden biri popüler kültür oyuncaklarının minimum fiziksel aktivite içermesidir. Bu nedenle çocuğunuza alacağınız ya da birlikte oynayacağınız oyunların bol bol hareket içermesini öneriyoruz. Bisiklete binmek, paten sürmek, top oynamak, ip atlamak gibi aktiviteler artık ‘geleneksel oyunlar’ olarak görülmektedir. Aslında bunların tümü çocukların enerjilerini boşaltmasını, bol bol eğlenmesini, sosyalleşmesini ve motor gelişimlerini destekler.
ÖNERİLEN VIDEO LİNKİ: ÖNERİLEN VIDEO LİNKİ: https://www.facebook.com/CBSNews/videos/old-fashionedtoys-are-better-for-development-than-high-tech-gadgets-study-finds/720432108330546/