Çocukların Zorlayıcı Duygularını Anlamak: Alt ve Üst Beyin Entegrasyonu
Çocukların duygusal gelişimini anlamak, özellikle okul öncesi dönemde, onların
sağlıklı bir şekilde büyüyüp gelişmeleri için çok önemlidir. Çocuklarımızla ilişkimizi
sağlıklı bir şekilde sürdürmek ve kapsayıcı bir alandan onların yanında olabilmek
için ilk olarak alt ve üst beyin entegrasyonu kavramına değinerek başlayabiliriz.
Dan Siegel, “Bütün Beyinli Çocuk” kitabında beyin işlevlerini anlamak için “alt beyin”
ve “üst beyin” terimlerini kullanır ve bu iki yapının entegrasyonunun, çocukların
zorlayıcı duygularını anlamada ve yönetmede kritik bir rol oynadığını vurgular.
Beynin Alt ve Üst Kısımları: Nedir ve Nasıl Çalışır?
Çocukların beyni, farklı işlevleri yerine getiren çeşitli bölgelere ayrılmıştır. Bugün
bahsedeceğim kavram alt ve üst beyin kavramıdır. Gelin bu iki kavrama ve genel
işlevlerine daha yakından bakalım.
- Alt Beyin (Duygusal Beyin): Alt beyin, beyin sapı ve limbik sistemden oluşur ve
hayatta kalmaya yönelik duygusal tepkilerin yönetildiği bölgedir. Bu bölüm; temel
fonksiyonların, korku, öfke ve stres gibi duygusal işlemlerin kaynağıdır. Beynin bu
bölümü, çocukların tehdit algıladıklarında (ebeveyn olarak biz herhangi bir tehdit
unsuru görmesek bile) daha duygusal ve kontrolsüz tepki vermelerine neden
olabilir. - Üst Beyin (Düşünsel Beyin): Üst beyin ise mantıklı düşünme, problem çözme,
duygu düzenleme gibi daha yüksek bilişsel işlevleri yönetir. Üst beyin, çocukların
düşünerek tepki verme, plan yapma, sosyal kuralları anlama ve duygusal
durumlarını yönetme yeteneklerini kontrol eder. Ancak bu bölge, çocuklar için
henüz tam olarak gelişmemiştir ve dolayısıyla yaşanılan bir durum karşısında
duygusal tepkilerin düzenlenmesi her zaman kolay olmayabilir.
Alt ve Üst Beynin Entegrasyonu: Duygu Düzenleme
Dan Siegel’in vurguladığı en önemli noktalarından biri, çocukların alt ve üst
beyinlerinin entegrasyonunun duygusal regülasyon için ne kadar önemli olduğudur.
Çocuklar duygusal olarak zorlandıklarında, alt beyin devreye girer ve duygusal tepki
hızla yükselir. Bu noktada (kafamın tası attı deyiminin gerçek bir örneği:)) üst beyin
devre dışı kalır ve çocuğun duygusal durumunu anlamasına, kontrol etmesine ve
uygun şekilde tepki vermesine yardımcı olamaz. Çocuklarımızın bazen küçücük bir
olaya abartı tepkiler verdiğini görmek ebeveyn olarak bizi şaşırtabilir ve hatta
öfkelendirebilir. Fakat biliyoruz ki kendi kendine yatışabilmesine, yaptığımız
mantıksal açıklamaları algılayarak duygularını düzenleyebilmesine yardımcı olacak
üst beyni hala gelişim aşamasında.
İşte bu noktada, ebeveyn olarak çocuklara nasıl rehberlik ettiğimiz kritik bir öneme
sahiptir.
Çocuklara Yardımcı Olmak İçin Neler Yapılabilir?
Duygusal Durumu Anlamak ve Yansıtmak: Çocuklar duygusal olarak
zorlandıklarında, onlara bu duyguyu isimlendirmek çok önemlidir. “Evet ne kadar
öfkeli olduğunu görebiliyorum.”, “Çok korkmuşsun.” gibi ifadelerle, çocukların içinde
bulunduğu duygusal durumu anlamalarına yardımcı olabilirsiniz. Bu, çocukların
duygusal deneyimlerini fark etmelerini sağlar ve duygusal regülasyonları için ilk
adım atılmış olur.
Duygusal Tepkileri Sakinleştirmek: Alt beyin devreye girdiğinde, çocuğun
sakinleşmesi zorlaşabilir. Bu durumda, çocuğa rahatlatıcı aktiviteler sunmak (derin
nefes almak, hafif bir dokunuş, yumuşak bir ses tonuyla konuşmak) onun üst
beyninin devreye girmesini kolaylaştırabilir. Elbette bu noktada ebeveyn olarak
bizim duygusal durumumuzu fark etmemiz de oldukça kritik.
Beyin Entegrasyonunu Desteklemek: Dan Siegel, beyin entegrasyonunu artırmak
için farklı teknikler önerir. Oyunlar, yaratıcı aktiviteler ve güvenli ilişkiler
aracılığıyla, çocukların beyinlerinin farklı bölümlerinin daha uyumlu çalışmasını
destekleyebilirsiniz. Bu, çocukların daha iyi kararlar almalarına ve duygusal
tepkilerini daha sağlıklı bir şekilde yönetmelerine yardımcı olacaktır.
Hepinize tüm duyguları görebildiğiniz ve duyabildiğiniz günler dilerim.
Psk. Dan. Beyza Dokuyucu
