Bilimsel Düşünme Biçimi

BİLİMSEL YÖNTEMLE DÜŞÜNEN ÇOCUKLAR YETİŞTİRMEK

Oyun atölyelerinde ve çocuk gelişimi üzerine çalışan kurumların reklamlarında sık sık okuduğumuz bazı terimler var. Özgüveni yüksek, araştırmayı seven, analitik düşünebilen, sorgulayan çocuklar yetiştirmek için şu çalışmayı yapıyoruz, bu atölyeyi kuruyoruz. Peki bilimsel düşünmek ve sorgulayan bir birey haline ge lmek için atölyeler yeterli mi? Zihinsel gelişime büyük katkı sağladıklarını inkar edemeyiz. Ancak hangi atölyeye gidersek gidelim, merak ettikleri soruların cevaplarına düşünme ihtiyacı duymadan hazır şekilde ulaştıkları sürece sorgulayan, araştırmayı seven çocuklar yetiştiremeyiz. Bilgi çağının içine doğan çocuklarımıza bilimsel düşünmeyi aşılayabilmek için ebeveynler ve eğitmenler olarak çocuklarımıza rehberlik etmeliyiz. Bu yazıda size bilimsel düşünme biçimini hayatımızın içine nasıl entegre edebileceğimizden bahsedeceğiz.

ÇOCUKLAR İÇİN BİLİMSEL YÖNTEM NEDİR ?

Bilimsel yöntem aslında bir araştırma biçimidir. Bir problem belirlenir, problem hakkında bulunabilen bilgiler toplanır, eldeki bilgiler hakkında bir hipotez ya da soru oluşturulur son olarak da hazırlanan deneyle hipotez test edilir. Dünya’nın en büyük bilimsel sorularını cevaplamak zorunda değilsiniz. Biliminsanları bilimsel yöntemi çalışmak, öğrenmek ve cevaba ulaşmak için kullanırlar. Çocuklar da merak ettikleri ve onlarla ilişkili olan her türlü konuda bilimsel araştırma yöntemini tabi ki kullanabilirler. Tüm bunları okulöncesi dönemdeki çocuğumuza aktarabilmemiz için izleyebileceğimiz birkaç basit adım bulunmaktadır.

Bilimsel yöntemi çocuklarımıza benimsetmeye çalışırken ‘merak et oğlum, soru sor kızım’ diyerek analitik ve çok yönlü düşünmenin kapısını açamayız. Sorgulama ve araştırmaya dayanan bu yöntemi doğal hayatın akışı içinde kullanarak kendi fikirlerini ve sonuçlarını üreten, kendi düşünceleri olan üretken bireyler yetiştirebiliriz. Bilimsel düşünmenin temel adımlarını bilirsek çocuklarımıza rehberlik edebiliriz. Unutmamalıyız ki çocuklarımız bizleri gözlemleyerek hayatlarını şekillendirmektedir. Merak ettiği soruların cevaplarını araştırıp bulmak yerine ‘Google’layan ebeveynleri olan çocuklar bilgiye hazır yollardan ulaşmayı tercih eden bireyler olacaktır.

BİLİMSEL YÖNTEMİN 6 BASAMAĞI

1. Gözlem yap,
2. Gözlemin sırasında merak ettiğin bir soruyu sor,
3. Sorunun cevabı olabileceğini düşündüğün hipotezleri sırala,
4. Varsayımlarını, cevaplarının doğruluğunu test et,
5. Sonuçları/cevapları kaydet
6. Sonuçları diğerleriyle paylaş ve tartış

Tüm bunları küçük bir çocuk nasıl yapabilir?

Okulöncesi dönemdeki çocuklar bu 6 maddenin 6 sını da kusursuz şekilde yapamazlar. Böyle bir beklentimiz kesinlikle yok. Eğer bu sistemde düşünmeye zorlanırlarsa sıkılabilir, aklı karışabilir ve istediğimizin aksine bilimsel yaklaşıma karşı önyargı geliştirebilirler. Bu 6 adımı zihninizin bir köşesinde taslak olarak bulundurmanız faydalı olur. Çocuğunuzla merak ettiği bir konu üzerine konuşarak basit şekilde bazı adımların üzerinden geçebilirsiniz.

* Ne olacağını düşünüyor
* Şuan gerçekte ne oluyor
* Olacağını düşündükleri şeyle karşılaştırdığında aslında gerçekte ne oldu?

Çocukların kendi aralarındaki konuşmaları dikkatlice dinlerseniz ilgilerini çeken konulara da ulaşabilirsiniz. ‘Ya şöyle olsaydı’ tarzı sorularla bilimsel düşünmeye yönlendirebilirsiniz. 6 maddeyi de içeren ayrıntılı deney ortamları kurmak zorunda olduğunuzu düşünmeyin. Evde laboratuar oluşturmanız gerekmiyor.

*Piknik yaptığınız bir gün, güneşin gün içinde yerinin değişmesini izleyebilirsiniz, sonbaharda yaprakların neden döküldüğünü konuşabilirsiniz. Ya da bitkilerin yaprakları neden yeşil olabilir? Çocuğunuzun bu gibi gündelik konularda ne düşündüğünü sorun. Sence güneş neden hareket ediyor olabilir? Dökülen yapraklar hangi renk? Ortak özellikleri var mı? Neden bazı yapraklar hala ağaçtayken bazıları dökülmüş olabilir?.. Bu soruları sayısız şekilde arttırabiliriz.

Aslında soru sorarak amacımız çocuğumuzun gördüklerine farklı bir açıdan bakabilmesini teşvik etmek. Onu düşünmeye ve fikir üretmeye yönlendirmek. Sorunun cevabını biliyor oluşumuz çocuğumuzu keşfetmenin eğlenceli dünyasından yoksun bırakma hakkını bize vermez.

GÖZLEM YAPIN VE SORU SORUN

Çocuğunuzun ilgisini çeken konuları ve merak ettiklerini gözlemleyin. Şekerin suda eridiğini görmek, yağmur yağarken gökyüzünü izlemek, güneşin batışı, renklerin oluşumu gibi günlük hayatın içinde sık sık yapmak istediği aktiviteler ya da size sık sık sorduğu sorular olduğunu göreceksiniz. Yukarıdaki örneklerde olduğu gibi sorularınızla siz de çocuğunuzu düşünmeye teşvik edebilirsiniz.

TAHMİN YÜRÜT / HİPOTEZ ÜRET

Anne: Güneşin gün içinde farklı yerlerde olduğunu fark ettin, neden hareket ettiğini merak ediyorsun. Peki tahminin ne? Sence neden hareket ediyor olabilir?

Buraya kadar geldiğinizde aslında bilimsel yöntemin ilk 3 adımını (gözlem, soru sorma ve hipotez üretme) sağlamış oluyorsunuz. Çocuğunuzun tahmini aslında onun hipotezi olacak. ‘Güneş evine gidiyor’ ya da ‘Akşam oluyor artık Aydede gelecek Güneş gidecek.’ Gibi güneşin neden hareket ettiğiyle ilgili kendi varsayımını sizinle paylaşması bile düşünme yolunda atılmış büyük bir adımdır.

Bu noktadan sonrası hipotezin test edilmesi. Konuya ve çocuğunuzun hipotezine göre deneyin nasıl yapılacağı da değişmektedir. Güneşin hareketini ele alırsak yere bir çubuk dikip gün içinde farklı saatlerde gölgenin nereye denk geldiğini işaretleyebilirsiniz. Dünya’nın şekli ve Güneş’in hareketlerini açıklayan bir kitabı birlikte inceleyebilirsiniz.

DENEY YAP

Deneyimlemesi daha kolay olan bir konuyu düşünelim. Çocuğunuz buzun erimesini merak ediyor. Dolaptan çıktığında küçülmeye başladığını ve sonunda kaybolduğunu söyledi. Neden kaybolduğunu soruyor. Önce onun düşüncelerini öğrenmeye çalışabilirsiniz. ‘Sence buz neden erimiş olabilir?’ , ‘Dolapta kalsaydı erir miydi?’ ‘masanın üstünde mi daha çabuk erirdi yoksa suda mı?’ gibi sorular yöneltebilirsiniz. Cevaplar aslında onun hipotezi olacaktır.

Daha sonra birlikte deney ortamı hazırlamaya başlayabilirsiniz. 1 Bardağa meyve suyu 1 bardağa su koyup aynı anda iki bardağa da buz atın ve birlikte izlemeye başlayın. Hangi bardaktaki buz daha çabuk eridi?

İşte bu oldukça basit ancak çocuğunuzun bilimsel düşünme biçimini ve sorgulamayı öğrenmesi için atılmış oldukça büyük bir adım olacaktır.

SONUÇLARI KAYDET

Küçük çocuklarla deneyi sonuçlandırırken sonucu gösteren bir resim çizmesini isteyebilirsiniz. Bir çizelge hazırlayıp deney aşamalarını birlikte resimlerle not alabilirsiniz. Bizim tavsiyemiz bilimsel yöntemle keşfettiğiniz her yeni bilgiyi hatırlatacak bir nesne ya da çizimi çocuğunuzla birlikte biriktirmeniz. Odasının duvarına asabilir ya da ‘Deneylerimiz’ kutusu hazırlayıp içinde saklayabilirsiniz.

Katıldıkları MadScience derslerinde o ayın konusuyla ilgili hazırladıkları küçük oyuncakları düşünün. Yumurtadan çıkan dinozor, birbirine karışan sıvılar, yeni hazırlanan renkler.. Her biri konu hakkında hatırlatıcı niteliğindedir. Deney çıktılarını gördüklerinde işlenen konuyu ayrıntısıyla hatırlayabilir ve yaşayarak öğrenme dediğimiz kavramı da gerçekleştirmiş olurlar.